เมื่อวันที่ 17 ธันวาคม 2568 สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ได้จัดการประชุมเชิงปฏิบัติการ "การขับเคลื่อนเครือข่ายผู้ป่วยด้วยแพลตฟอร์ม TRAiL"  เพื่อผลักดันให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูลงานวิจัยทางคลินิกได้อย่างเท่าเทียม และเปิดตัวเว็บไซต์ TRAiL (Thailand Research And Clinical Trials Locator) อย่างเป็นทางการ

โดย นพ.ศุภกิจ ศิริลักษณ์ ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข กล่าวเปิดงานโดยชี้ให้เห็นว่า งานวิจัยคลินิกเป็นกลไกสำคัญในการพัฒนายาและแนวทางการรักษาใหม่ และยังเป็นโอกาสให้ผู้ป่วยคนไทยได้เข้าถึงยาและวิธีการรักษาใหม่ๆ ที่มีราคาสูงได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้น (Early Access) ซึ่งมีเป้าหมายเชิงยุทธศาสตร์เพื่อยกระดับงานวิจัยของไทย, สร้างแพทย์และทีมวิจัยที่มีคุณภาพและไม่ให้ประเทศต้องเสียความได้เปรียบด้านการวิจัยให้กับคู่แข่งในภูมิภาค

ด้าน นางสาววรรณา ธนลาภานนท์ ผู้แทนจากบริษัท โรช ไทยแลนด์ ได้อธิบายถึงกระบวนการดูแลผู้ป่วย (Patient Journey) ในโครงการ Clinical trial และวิธีการผลิตยาใหม่ๆ ทุกชนิดจะต้องมีกระบวนการที่ชัดเจนได้มาตรฐาน โดยเส้นทางดังกล่าวประกอบด้วย 5 ขั้นตอนหลัก ได้แก่ การค้นพบในห้องทดลอง (Pre-clinical), การทดลองในสัตว์, การวิจัยในมนุษย์ 4 ระยะ, การอนุมัติโดยหน่วยงานกำกับดูแล (อย.), และการติดตามผลหลังการจำหน่าย (Post-market surveillance) โดยเฉพาะอย่างยิ่งการวิจัยในมนุษย์ระยะที่ 3 ซึ่งเป็นส่วนใหญ่ที่ทำในประเทศไทยมีเป้าหมายเพื่อพิสูจน์ประสิทธิภาพและความปลอดภัยในกลุ่มผู้ป่วยจำนวนมาก และย้ำว่าทุกขั้นตอนของการวิจัยจะต้องได้รับการอนุมัติจากคณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์ (EC/IRB) และ อย. อย่างเคร่งครัด เพื่อความปลอดภัยและสวัสดิภาพของผู้เข้าร่วมในโครงการฯ โดยขั้นตอนการเข้าร่วมโครงการจะเริ่มต้นจากการตรวจสอบคุณสมบัติ, การขอความยินยอม (Informed Consent) ซึ่งผู้ป่วยมีสิทธิ์ที่จะปฏิเสธได้ตลอดเวลา, การตรวจประเมินร่างกาย, ก่อนที่จะมีการแจ้งผลการพิจารณา โดยตลอดระยะเวลาที่อยู่ในโครงการอาสาสมัครจะได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิด และมีช่องทางการติดต่อทีมวิจัยได้ตลอด 24 ชั่วโมง เพื่อให้มั่นใจถึงความปลอดภัยสูงสุด

รศ.(พิเศษ) นพ.สถิตย์ นิรมิตรมหาปัญญา ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยและประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย์ ได้นำเสนอภาพรวมของ ประโยชน์และข้อจำกัดของ clinical trial ในมุมมองของประเทศไทยที่มีจุดแข็งที่โดดเด่นในการเป็นศูนย์กลางการวิจัยทางคลินิก (The Premier Hub) อาทิ:

1. ความพร้อมด้านกลุ่มประชากรและโรค: มีประชากรขนาดใหญ่และมีความหลากหลายทางพันธุกรรมสูง รวมถึงกลุ่มผู้ป่วยที่ยังไม่เคยได้รับยามาก่อน (Treatment-Naïve)

2. ศักยภาพทางการแพทย์และวิทยาศาสตร์ระดับสูง: บุคลากรคุณภาพสูงผ่านการฝึกอบรมระดับสากล มีโรงพยาบาลระดับตติยภูมิและมาตรฐานการรักษาทัดเทียมกับการแพทย์ตะวันตก

3. ความคุ้มค่าด้านต้นทุนควบคู่คุณภาพ: ค่าใช้จ่ายรวมในการทำวิจัยต่ำกว่าประเทศพัฒนาแล้วอย่างมีนัยสำคัญ

4. รากฐานด้านจริยธรรม: ยึดมั่นในหลักเกณฑ์ ICH-GCP และปฏิญญาเฮลซิงกิ โดยมีคณะกรรมการจริยธรรม (EC/IRB) ที่เข้มแข็ง

อย่างไรก็ตาม นพ.สถิตย์ยอมรับว่า ไทยกำลังเผชิญกับอุปสรรคสำคัญ 3 ด้าน ได้แก่เรื่อง : กฎระเบียบที่มีกระบวนการอนุมัติซับซ้อนและใช้เวลานาน, การขาดแคลนกำลังคนด้านวิจัย (CRC Shortage), และความเสี่ยงในการ สูญเสียความได้เปรียบในภูมิภาคอาเซียนเนื่องจากคู่แข่งมีความรวดเร็วกว่า

ดร.ภญ.นพคุณ ธรรมธัชอารี ผู้จัดการงานวิจัย อาวุโส (สวรส.) ได้นำเสนอและสาธิตการใช้งาน เว็บไซต์ TRAiL โดยแพลตฟอร์มนี้ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อแก้ปัญหาหลักคือ แหล่งค้นหาข้อมูลงานวิจัยคลินิกในประเทศที่มีอยู่เป็นภาษาอังกฤษทั้งหมด โดยเว็บไซต์ TRAiL ที่ได้พัฒนาขึ้นมาจะมีหลักการที่ไม่ซับซ้อน ใช้งานง่าย โดยแบ่งเป็นหมวด ดังนี้

• ภารกิจ (Mission) ของ TRAiL: คือการทำให้งานวิจัยทางคลินิกที่ก้าวหน้าเข้าถึงคนไทยได้ (Making advanced clinical trials accessible to Thais) และส่งเสริมให้ผู้ป่วยมีส่วนร่วมในการวิจัยทางการแพทย์

• ฟังก์ชันหลัก: TRAiL เป็นแพลตฟอร์มกลางที่เปิดให้แพทย์, ผู้ป่วยและประชาชนทั่วไปค้นหางานวิจัยคลินิกได้ง่ายและสะดวก สามารถค้นหาตามโรคและอาการ, สถานที่วิจัย และระยะการวิจัย

• การลงทะเบียน: รองรับการยืนยันตัวตนได้ 3 รูปแบบ คือ อีเมล/รหัสผ่าน, เบอร์โทรศัพท์/รหัสผ่าน (พร้อมการส่ง OTP), และการเข้าสู่ระบบด้วย ThaiID ซึ่งจะทำให้มีความปลอดภัยในการเข้าถึงข้อมูล

• รูปแบบข้อมูล: โครงการวิจัยถูกนำเสนอด้วยภาษาที่เข้าใจง่าย (Layman’s language) สำหรับประชาชนทั่วไป แต่ก็มีส่วนที่เป็นภาษาอังกฤษ/ศัพท์ทางการแพทย์สำหรับแพทย์ด้วยเช่นกัน

ผศ.ดร.ทพ.วีระศักดิ์ พุทธาศรี จากมูลนิธิเพื่อการพัฒนาสุขภาวะและคุณภาพชีวิตอย่างยั่งยืน ได้กล่าวสรุปเกี่ยวกับการใช้ประโยชน์จากเว็บไซต์ TRAiL และทิศทางในอนาคต โดยย้ำว่า งานวิจัยคลินิกคือทางเลือกหนึ่งในการรักษาและ TRAiL คือตลาดที่มีคุณภาพ (Market with Quality) ที่ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถค้นหางานวิจัยที่เหมาะสมได้ด้วยตนเอง โดยเฉพาะเมื่อวิธีการรักษาตามสิทธิ์ทั่วไปอาจยังไม่ครอบคลุม

การประชุมเชิงปฏิบัติการนี้ยังได้กำหนดประเด็นสำคัญเพื่อแสวงหาแนวทางการใช้ประโยชน์จากเว็บไซต์ TRAiL สำหรับผู้ป่วยและเครือข่าย, รวมถึงการวางแผน แนวทางการประชาสัมพันธ์ ทั้งภายในและภายนอกเครือข่าย ซึ่งแนวทางที่ได้รับจากการร่วมมือนี้ จะนำไปสู่การสรุปแนวทางการดำเนินงานต่อไป และการพัฒนาศักยภาพให้เครือข่ายงานวิจัยคลินิกมีความเข้มแข็งและเท่าเทียมยิ่งขึ้น